Wizerunek w wielu przypadkach wykorzystuje się niemal jako towar i jest to naturalna konsekwencja zachowań konsumentów. Jeżeli tylko wizerunek należy do znanej osoby, to produkty lub usługi, które zostały nim oznaczone są zazwyczaj chętniej wybierane. Popularna twarz uwiarygadnia produkt a jednocześnie za niego w pewien sposób ręczy. Aby mówić o wizerunku nie trzeba jednak być celebrytą, gdyż posiada każdy z nas. Zagadnienie to jest szczególnie istotne dla fotografów, modeli czy i producentów z branży kreatywnej. Pojęcie wizerunku i zgody na jego wykorzystanie dość często są jednak rozumiane błędnie.
Wizerunek nie posiada jednej ustalonej prawnie definicji, i to pomimo tego, że pojawia się zarówno w kontekście dóbr osobistych w kodeksie cywilnym jak i w ustawie o prawie autorskim. Za „wizerunek” przyjmujemy więc odwzorowanie podobizny osoby, bez względu na technikę wykonania. Wizerunek może więc zostać sfotografowany, sfilmowany, namalowany, naszkicowany itd. Co istotne, wizerunek posiada jedynie człowiek – nie ma go np. zwierzę, rzecz czy też osoba prawna albo też tzw. ułomna osoba prawna.
Zasadą jest, że rozpowszechnienie cudzego wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej, przy czym w przypadku dzieci zgodę wyrażają rodzice. Zgoda może być udzielona co do zasady w dowolnej formie, także ustnej. Trzeba jednak zaznaczyć, że najbardziej praktyczne jest uzyskanie zgody na piśmie, tak aby nie było żadnych wątpliwości co do jej istnienia, momentu udzielenia i zakresu. Zgoda powinna być wyraźna i jednoznaczna. Wizerunek przysługuje każdemu człowiekowi. Obowiązek uzyskania zgody na wykorzystanie istnieje więc zarówno od osób pozujących zawodowo jak i amatorów.
Wizerunek zaliczany jest do zbiorczego pojęcia danych osobowych. W konsekwencji jeżeli zamierzasz np. rozpowszechniać wykonane przez siebie zdjęcia to musisz spełnić obowiązek informacyjny wobec osób, których wizerunek utrwalasz. Musisz więc podać informacje dotyczące ciebie jako administratora w tym dane kontaktowe, podstawa i cel przetwarzania danych itd. W wielu przypadkach konieczne może być również wymagane uzyskanie dodatkowej zgody osoby, do której należy wizerunek, na przetwarzanie jej danych osobowych.
Ważne by pamiętać, że wizerunek chroniony jest w kontekście jego wykorzystania, polegającego najczęściej na rozpowszechnianiu. Może dokonać się ono w zasadzie każdą drogą – za pośrednictwem telewizji, prasy, Internetu czy publicznie wywieszonego plakatu lub ogłoszenia. Samo utrwalenie cudzego wizerunku nie wymaga więc zgody tej osoby, o ile nigdy nie zostanie wykorzystany. Warto jednak pamiętać, że takie działanie może prowadzić do naruszenia prawa do prywatności i wciąż stanowi przetwarzanie danych osobowych.
Nie zawsze wykorzystanie wizerunku wymaga uiszczenia wynagrodzenia – wszystko zależy od zakresu zgody. Nie ma przeszkód, do udzielenia zgody na wykorzystanie wizerunku nieodpłatnie.
Warto wiedzieć, że zgoda na wykorzystanie wizerunku nie jest wymagana wtedy, gdy osoba otrzymała wynagrodzenie za pozowanie, chyba, że zastrzegła ona inaczej. Jeżeli więc sfotografujemy modela, który trzymał za to wynagrodzenie, to co do zasady „z góry” uzyskujemy zgodę na rozpowszechnianie jego wizerunku. Oczywiście mimo to warto spisać umowę na taką okoliczność, zwłaszcza, ze może dojść do sporu co do zakresu zgody i wysokości wynagrodzenia.
Co w sytuacji, w której sfilmujesz trybuny stadionu sportowego czy ruchliwą ulicę z dużej odległości? Czy potrzebujesz zgody każdego z kibiców lub przechodniów? Okazuje się, że nie. Nie wymaga się zgody na rozpowszechnianie wizerunku, jeżeli stanowi on jedynie część całości, bez której nie zostanie utracony charakter, cel i przeznaczenie całego utworu. Ważne też, by wizerunek w tym wypadku nie był eksponowany i rzeczywiście oraz funkcjonalnie stanowił drobny element całości. Oczywiście wszystko to jest kwestią trudną do jednoznacznego określenia i w każdej sprawie należy przeprowadzić odrębną analizę.
Co do zasady nie potrzebujesz zgody na wykorzystanie wizerunku osoby powszechnie znanej. Jest jednak jeden warunek – wizerunek musiał zostać utrwalony w związku z pełnieniem przez nią swojej funkcji. Sfotografowanie piłkarza robiącego zakupy z pewnością nie zostanie tak zakwalifikowane. Nie przyjęto definicji takiej osoby, jednak możemy przyjąć, że jest nią osoba sprawująca funkcje polityczne lub społeczne, rozpoznawalna poza własnym środowiskiem ze względu na jej działalność – np. artystyczną czy sportową. Taką osoba może być również „zwykły” człowiek, na co dzień nierozpoznawalny, który jednak rozpoznawalność zyskał w związku z określonym zdarzeniem. Nie wymaga się przy tym rozpoznawalności w zakresie ogólnokrajowym czy światowym, a jedynie lokalnym.
Wykorzystanie wizerunku najczęściej wymaga zgody osoby, do której należy wizerunek – chyba, że otrzymała za pozowanie wynagrodzenie zgodnie z umową, stanowi on nieistotny element całości, albo też nalezy do osoby powszechnie znanej i przedstawia ją w związku z pełnieniem jej funkcji. Warto pamiętać, że wykorzystanie wizerunku wiąże się z przetwarzaniem danych osobowych.